بهداشت دهان و دندان یکی از مهم‌ترین اما اغلب نادیده گرفته شده جنبه‌های مراقبت از گربه است. بیشتر گربه‌ها در طول زندگی خود با مشکلات دندانی مواجه می‌شوند که می‌تواند منجر به درد، عفونت و حتی بیماری‌های جدی شود. مسواک و خمیردندان مخصوص گربه ابزارهایی ضروری برای پیشگیری از این مشکلات هستند. در این مطلب با اهمیت بهداشت دهان، انواع محصولات و نحوه صحیح مسواک زدن آشنا می‌شوید.

چرا بهداشت دهان گربه اهمیت دارد؟

بسیاری از صاحبان گربه تصور می‌کنند که گربه‌ها نیازی به مراقبت دندان ندارند، اما این باور کاملاً اشتباه است. پلاک و جرم دندان روی دندان‌های گربه تجمع می‌یابند، همانطور که در انسان اتفاق می‌افتد.

پلاک باکتریایی یک لایه چسبنده است که روی دندان‌ها تشکیل می‌شود. اگر برداشته نشود، به جرم سخت تبدیل می‌شود که فقط با جرم‌گیری دامپزشکی قابل برداشتن است. این تجمعات باعث التهاب لثه، عفونت، بوی بد دهان و در نهایت افتادن دندان می‌شوند.

بیماری‌های دهانی نه تنها دردناک هستند بلکه می‌توانند به سایر اندام‌ها نیز سرایت کنند. باکتری‌های دهانی می‌توانند وارد جریان خون شوند و قلب، کلیه و کبد را تحت تاثیر قرار دهند. مراقبت پیشگیرانه از دهان می‌تواند از این مشکلات جدی جلوگیری کند.

علائم مشکلات دندانی شامل بوی بد دهان، لثه‌های قرمز یا متورم، خونریزی لثه، افتادن دندان، دشواری در خوردن، ریزش بزاق و کاهش اشتها هستند. اگر این علائم را مشاهده کردید، فوراً به دامپزشک مراجعه کنید.

تفاوت محصولات دندانی گربه با انسان

نکته بسیار مهم این است که هرگز نباید از خمیردندان انسانی برای گربه استفاده کنید. خمیردندان‌های انسانی حاوی موادی مانند فلوراید، زایلیتول و مواد کف‌کننده هستند که برای گربه‌ها بسیار سمی و خطرناک هستند.

گربه‌ها خمیردندان را قورت می‌دهند نه اینکه آن را آب دهان کنند و بیرون بریزند. بنابراین مواد موجود در خمیردندان وارد بدن آن‌ها می‌شود. زایلیتول که یک شیرین‌کننده مصنوعی است، می‌تواند باعث مسمومیت شدید، نارسایی کبدی و حتی مرگ گربه شود.

خمیردندان‌های مخصوص گربه با فرمولاسیون ایمن و قابل بلع تولید می‌شوند. آن‌ها معمولاً طعم‌های جذابی مانند مرغ، ماهی یا گوشت دارند که گربه دوست دارد. این طعم‌ها فرآیند مسواک زدن را برای گربه لذت‌بخش‌تر می‌کنند.

مسواک‌های گربه نیز متفاوت هستند. آن‌ها کوچک‌تر، نرم‌تر و با زاویه مناسب دهان گربه طراحی شده‌اند. موهای مسواک بسیار نرم هستند تا لثه‌های حساس گربه را اذیت نکنند.

انواع مسواک گربه

مسواک‌های مخصوص گربه در طرح‌ها و اندازه‌های مختلفی موجودند:

مسواک انگشتی: این نوع روی انگشت شما کشیده می‌شود و شبیه انگشتانه است. سطح آن دارای برآمدگی‌های نرم یا موهای کوتاه است. این مسواک کنترل بیشتری به شما می‌دهد و برای گربه‌هایی که تازه شروع به مسواک زدن می‌کنند، مناسب است.

مسواک سنتی با دسته: شبیه مسواک انسانی اما کوچک‌تر است. دارای دسته بلند و سر کوچک با موهای نرم است. برای گربه‌هایی که به مسواک زدن عادت کرده‌اند، راحت‌تر است زیرا به دندان‌های عقبی بهتر دسترسی دارید.

مسواک دوسر: دارای دو سر با اندازه‌های متفاوت است. سر کوچک‌تر برای دندان‌های جلو و نیش‌ها و سر بزرگ‌تر برای دندان‌های عقبی و آسیاب مناسب است.

مسواک سیلیکونی: از سیلیکون نرم ساخته شده و برای گربه‌هایی که حساسیت لثه دارند یا از موهای مسواک ناراحت می‌شوند، مناسب است. همچنین دوام بیشتری دارند و تمیز کردنشان راحت‌تر است.

مسواک برقی یا سونیک: این مسواک‌ها با ارتعاش یا حرکت خودکار کار می‌کنند و پلاک را موثرتر برمی‌دارند. البته گربه باید به تدریج به آن‌ها عادت کند زیرا صدا و ارتعاش ممکن است ترسناک باشد.

دستمال یا پد دندانی: برای گربه‌هایی که مسواک را قبول نمی‌کنند، دستمال‌های مخصوصی موجود است که روی انگشت می‌پیچید و دندان‌ها را پاک می‌کنید. اگرچه به اندازه مسواک موثر نیستند اما بهتر از هیچ هستند.

انواع خمیردندان گربه

خمیردندان‌های مخصوص گربه در فرمول‌ها و طعم‌های مختلفی تولید می‌شوند:

خمیردندان آنزیمی: این نوع حاوی آنزیم‌هایی است که پلاک و باکتری‌ها را از بین می‌برند. آنزیم‌ها به صورت طبیعی عمل می‌کنند و نیازی به مسواک زدن شدید نیست. حتی اگر خمیردندان را فقط روی دندان‌ها بمالید، آنزیم‌ها کار خود را انجام می‌دهند.

خمیردندان ضد پلاک: فرمولاسیون خاصی دارند که از تشکیل پلاک و تبدیل آن به جرم جلوگیری می‌کنند. معمولاً حاوی مواد سازگار با دهان مانند کلرهگزیدین هستند.

خمیردندان طبیعی و ارگانیک: از مواد طبیعی مانند عصاره نیم، روغن نارگیل و عصاره‌های گیاهی ساخته شده‌اند. برای صاحبانی که ترجیح می‌دهند از محصولات شیمیایی استفاده نکنند، گزینه خوبی هستند.

خمیردندان با طعم‌های مختلف: طعم‌های محبوب شامل مرغ، ماهی آزاد، تن ماهی و گوشت گاو هستند. انتخاب طعم مورد علاقه گربه می‌تواند فرآیند مسواک زدن را راحت‌تر کند.

ژل دندانی: شکل مایع‌تری از خمیردندان که راحت‌تر پخش می‌شود. برای گربه‌هایی که خمیردندان غلیظ را دوست ندارند یا برای استفاده با مسواک انگشتی مناسب است.

چگونه گربه را به مسواک زدن عادت دهیم؟

عادت دادن گربه به مسواک زدن نیاز به صبر و تدریج دارد. هرگز سعی نکنید یک شبه تمام دندان‌ها را مسواک بزنید. فرآیند باید چند هفته طول بکشد.

هفته اول - آشنایی با طعم: ابتدا مقدار کمی خمیردندان را روی انگشت خود بگذارید و بگذارید گربه آن را بو کند و بلیسد. این کار را روزانه چند بار تکرار کنید تا گربه با طعم آشنا شود. بیشتر گربه‌ها خمیردندان با طعم گوشت را دوست دارند.

هفته دوم - لمس لثه و دندان: وقتی گربه راحت شد، شروع کنید به آرامی با انگشت روی لثه و دندان‌های جلویی او ماساژ دهید. این کار او را به تماس با دهانش عادت می‌دهد. فقط چند ثانیه کافی است و همیشه با تشویق و تمجید همراه باشد.

هفته سوم - معرفی مسواک: مسواک را با خمیردندان آغشته کنید و بگذارید گربه آن را بلیسد. سپس به آرامی مسواک را روی یکی دو دندان جلویی بکشید. فقط چند حرکت کافی است. به تدریج تعداد دندان‌ها و مدت زمان را افزایش دهید.

هفته چهارم به بعد - مسواک کامل: حالا می‌توانید به تدریج تمام دندان‌ها را مسواک بزنید. با دندان‌های جلویی شروع کنید، سپس به نیش‌ها بروید و در نهایت دندان‌های عقبی را تمیز کنید.

زمان مناسب برای مسواک زدن بعد از غذا یا هنگامی است که گربه آرام و خوابالود است. هرگز زمانی که گربه بازیگوش یا هیجان‌زده است، مسواک نزنید. محیط آرام و بدون سروصدا انتخاب کنید.

تکنیک صحیح مسواک زدن

مسواک زدن صحیح دندان‌های گربه نیاز به تکنیک خاصی دارد. گربه را در آغوش خود یا روی میز در ارتفاع راحت قرار دهید. برخی گربه‌ها ترجیح می‌دهند پیچیده شوند، بعضی دیگر آزاد باشند.

لب بالای گربه را به آرامی بلند کنید تا دندان‌ها نمایان شوند. مسواک را با زاویه چهل و پنج درجه نسبت به دندان قرار دهید، درست جایی که دندان و لثه به هم می‌رسند. این ناحیه بیشترین تجمع پلاک را دارد.

حرکات دایره‌ای و ملایم انجام دهید. از فشار زیاد خودداری کنید زیرا ممکن است لثه‌ها را زخمی کنید یا گربه را ناراحت کنید. روی سطح بیرونی دندان‌ها تمرکز کنید زیرا سطح داخلی معمولاً توسط زبان گربه تمیز می‌شود.

بیشترین توجه را به دندان‌های عقبی و آسیاب بدهید. این دندان‌ها بیشترین مقدار جرم را جمع می‌کنند. خط لثه نیز مهم است و باید با دقت تمیز شود.

مدت زمان کل مسواک زدن نباید بیش از سی تا شصت ثانیه باشد. اگر گربه ناراحت شد، متوقف شوید و بعداً دوباره امتحان کنید. همیشه با تشویق، نوازش یا تنقلات کوچک تمام کنید تا تجربه مثبتی باشد.

تعداد دفعات مسواک زدن

در حالت ایده‌آل، باید روزانه دندان‌های گربه را مسواک بزنید. مسواک روزانه بهترین محافظت را در برابر پلاک و بیماری‌های لثه فراهم می‌کند. اما اگر این کار ممکن نیست، حداقل سه بار در هفته ضروری است.

مسواک کمتر از سه بار در هفته تاثیر چندانی ندارد زیرا پلاک فرصت سخت شدن و تبدیل به جرم را پیدا می‌کند. ثبات و منظم بودن مهم‌تر از مدت زمان طولانی است.

برای گربه‌های مسن یا گربه‌هایی که سابقه مشکلات دندانی دارند، مسواک روزانه ضروری‌تر است. همچنین گربه‌هایی که غذای مرطوب می‌خورند، بیشتر به مسواک نیاز دارند زیرا غذای مرطوب بیشتر به دندان می‌چسبد.

محصولات مکمل برای بهداشت دهان

علاوه بر مسواک و خمیردندان، محصولات دیگری نیز برای بهداشت دهان گربه موجودند:

اسپری و ژل دندانی: این محصولات مستقیماً روی دندان‌ها و لثه‌ها اسپری یا مالیده می‌شوند. حاوی موادی هستند که باکتری‌ها را کاهش می‌دهند و بوی دهان را بهبود می‌بخشند. برای گربه‌هایی که اصلاً مسواک را قبول نمی‌کنند، می‌توانند مفید باشند.

مکمل‌های آب دهان: این مایعات به آب آشامیدنی گربه اضافه می‌شوند و به کاهش باکتری‌های دهان کمک می‌کنند. استفاده بسیار ساده است اما تاثیر آن‌ها کمتر از مسواک است.

اسنک و تشویقی‌های دندانی: این محصولات طوری طراحی شده‌اند که هنگام جویدن، دندان‌ها را تمیز کنند. بافت آن‌ها باعث کاهش پلاک می‌شود. البته جایگزین مسواک نیستند اما می‌توانند مکمل خوبی باشند.

اسباب‌بازی‌های دندانی: برخی اسباب‌بازی‌ها با بافت خاص یا حاوی مواد تمیزکننده طراحی شده‌اند. گربه با بازی و جویدن آن‌ها، به طور غیرمستقیم دندان‌هایش را تمیز می‌کند.

غذای مخصوص بهداشت دهان: برخی غذاهای خشک با ساختار خاص طراحی شده‌اند که هنگام جویدن، اثر مسواک دارند. اندازه و شکل دانه‌ها طوری است که دندان در آن فرو می‌رود و سطح دندان را تمیز می‌کند.

علائم مشکلات دندانی و زمان مراجعه به دامپزشک

حتی با مسواک زدن منظم، باید دهان گربه را تحت نظر داشته باشید. علائمی که نیاز به مراجعه فوری به دامپزشک دارند شامل موارد زیر است:

بوی بسیار بد دهان که با مسواک برطرف نمی‌شود. لثه‌های قرمز، متورم یا خونریزی‌دار. دندان‌های شل یا افتاده. زخم یا توده در دهان. تغییر رنگ دندان‌ها به قهوه‌ای یا خاکستری. ریزش بزاق بیش از حد. دشواری در خوردن یا افتادن غذا از دهان. دست کشیدن به دهان یا رفتار غیرعادی.

گربه‌ها معمولاً درد خود را پنهان می‌کنند، بنابراین ممکن است متوجه مشکل نشوید تا خیلی جدی شود. معاینات دامپزشکی منظم حیاتی هستند. دامپزشک باید سالی یک یا دو بار دهان گربه را بررسی کند.

در صورت نیاز، دامپزشک جرم‌گیری دندان را پیشنهاد می‌کند. این عمل تحت بیهوشی انجام می‌شود و جرم‌های سخت را برمی‌دارد. بعد از جرم‌گیری، مسواک زدن منظم می‌تواند از تجمع مجدد جرم جلوگیری کند.

نکات ایمنی مهم

هنگام مسواک زدن، همیشه مراقب باشید که گربه گازتان نگیرد. گربه‌ها دندان‌های تیز دارند و اگر ناراحت شوند ممکن است گاز بگیرند. اگر گربه مقاومت شدید می‌کند، اصرار نکنید و بعداً دوباره امتحان کنید.

هرگز گربه را مجبور نکنید. فرآیند باید تدریجی و بدون استرس باشد. اگر گربه بسیار مقاوم است، با دامپزشک مشورت کنید که ممکن است آرام‌بخش ملایم یا روش دیگری پیشنهاد دهد.

مسواک را بعد از هر استفاده خوب بشویید و در محل خشک نگهداری کنید. مسواک را هر سه ماه یکبار تعویض کنید یا زودتر اگر موها فرسوده شدند. مسواک فرسوده موثر نیست و می‌تواند لثه را خراش دهد.

خمیردندان را در محل خنک و دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید. اگرچه ایمن است اما نباید به صورت غذا مصرف شود.

مسواک و خمیردندان گربه سرمایه‌گذاری کوچکی است که می‌تواند هزینه‌های درمانی بزرگ در آینده را پیشگیری کند. با شروع مراقبت دندانی از سنین پایین و ادامه آن به صورت منظم، می‌توانید دندان‌های سالم و دهان بی‌دردی برای گربه خود تضمین کنید. این کار نه تنها به سلامت کلی گربه کمک می‌کند بلکه کیفیت زندگی او را نیز بهبود می‌بخشد و امکان برخورد نزدیک‌تر و دوستانه‌تر بین شما و گربه‌تان را فراهم می‌کند.