همه چیز درباره بیماری هاری در سگ ها | پیشگیری، تشخیص و درمان
اگر شما هم اخبار گاه و بی‌گاه از هاری در سگ‌ها و ابتلای انسان به هاری را شنیده باشید، طبیعی است که در خصوص این بیماری کنجکاو شده و کمی ترس در دل‌تان احساس کنید. درواقع هاری یکی از بیماری‌های خطرناک با منشا ویروسی است که واکنش‌های شدید و کشنده‌ای در سگ ایجاد می‌کند. این بیماری زمانی ترسناک‌تر می‌شود که ریسک انتقال آن به انسان بالا اعلام می‌شود. انسان تنها با یک خراش ساده می‌تواند ویروس هاری از سگ‌ها را پذیرفته و سیر بیماری را شروع کند. این بیماری نه تنها سگ، بلکه انسان را تهدید می‌کند و دردسرهای زیادی در بروز علائم ایجاد می‌کند. به همین دلیل شناخت علائم هاری در سگ‌ها و آگاهی از چگونگی انتقال آن می‌تواند ریسک انشار ویروس را کاهش داده و سلامت انسان و سگ‌ها را ارتقاء دهد.
به دلیل گنگ بودن نحوه انتقال، آلودگی سگ به هاری و علائم هاری در سگ‌ها، قصد داریم در این مقاله به طور کاملا علمی اما به زبان ساده، اطلاعاتی در خصوص این بیماری ارائه کنیم.
هاری چیست؟
قبل از بررسی‌های بیشتر بهتر است بدانید که هاری چیست و اصلا این ویروس چطور می‌تواند جان سگ، گربه و انسان را بگیرد. درواقع ویروس هاری با نام لاتین Rabies شناخته می‌شود، این ویروس می‌تواند سیستم دستگاه عصبی مرکزی را ازبین ببرد. Rabies virus از خانواده Rhabdoviridae ها است که به شدت می‌تواند برای جانداران خطرناک باشد. این ویروس معمولا از طریق گاز گرفتگی توسط حیوان آلوده انتقال پیدا می‌کند. سگ‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ناقلان این ویروس، می‌توانند به شدت خطرناک باشند. آلودگی به ویروس هاری می‌تواند همراه با علائم یا بدون علائم اولیه باشد. همین موضوع ریسک انتقال را چند برابر می‌کند.
هاری چگونه به انسان منتقل می‌شود؟
آگاهی از نحوه انتقال ویروس از سگ به انسان، ذهنیتی آماده برای مراقبت و پیشگیری ایجاد می‌کند. هاری از طریق ورود ویروس موجود در بزاق سگ آلوده به بدن انسان منتقل می‌شود. درواقع هر پستاندار آلوده به این ویروس، می‌تواند انسان را درگیر کند. اما رایج‌ترین راه انتقال ویروس خطرناک هاری، گاز گرفتن توسط حیوان آلوده است. در موارد دیگری میتوان راه آلودگی را تماس بزاق حیوان آلوده با زخم باز در انسان اشاره کرد. گاهی خراش یا غشاهای مخاطی چشم، بینی یا دهان می‌توانند ریسک آلودگی و انتقال را ایجاد کنند. به طور کل سگ، گربه، خفاش، روباه و راکون می‌توانند ناقل این ویروس باشند.
آیا گاز گرفتگی توسط سگ هار برای انسان غیرقابل جبران است؟
باتوجه به جدیت آسیبی که ویروس هاری در انسان ایجاد می‌کند، قطعا برای شما هم اهمیت دارد که بدانید گاز گرفتگی توسط سگ یا هرگونه حیوان هار پایان خط زندگی است؟ در پاسخ به این سوال نگران کننده باید گفت که خوشبختانه، اگر فرد پس از تماس با حیوان مشکوک به هاری، کمتر از 24 ساعت اقدامات درمانی مثل شست و شو و تزریق واکسن را انجام دهد، می‌تواند از ابتلا به ویروس هاری پیشگیری کند. شست و شوی فوری محل زخم با آب و صابون ابتدایی‌ترین کاری است که باید انجام دهید. پس از آن لازم است خیلی سریع به مراکز درمانی مراجعه کرده و واکسن هاری دریافت کنید. پروتکل مراقبتی که از سوی مراکز بهداشت مشخص می‌شود، زمان دریافت واکسن هاری و دفعات تزریق آن را مشخص می‌کند. هرگونه تأخیر در این روند، ریسک بروز پیامدهای جبران ناپذیر را افزایش می‌دهد. این پیامدها تاحدی جدی است که ریسک بروز مرگ را به همراه دارد.
علائم هاری در سگ‌ها
باتوجه به ترسناک بودن این ویروس و مرگبار بودن آن، بدیهی است که به دست آوردن اطلاعات بیشتر در خصوص علائم هاری برای هرکسی ضروری است. در این خصوص تفاوتی ندارد که سرپرست پت باشید یا خیر، این آگاهی جمعی کمک می‌کند تا ریسک انتقال به انسان و گسترش این ویروس کاهش یابد.
- تغییر رفتار ناگهانی در سگ‌ها یک علامت اولیه و رایج پس از ابتلا است.
- تمایل به گاز گرفتن در سگ‌ها پس از ابتلا بیشتر می‌شود.
- اضطراب زیاد و ترس از نور و صدا علائم بعدی است.
- آب گریزی و فرار از آب یک واکنش ترسناک است که وخیم شدن شرایط را نشان می‌دهد.
- آب‌ریزش دهان مداوم و عدم کنترل بر روی عضلات فک شروع می‌شود.
- اختلا و عدم توانایی بلع غذا یا آب شرایط حاد بیماری را نشان می‌دهد.
- در مراحل آخر میتوان فلج صورت یا اندام‌ها را مشاهده کرد.
- زوزه کشیدن‌های غیرمعمول همراه با چشم‌های خیره، قرمز روزهای پایانی هاری است.
- تشنج یا لرزش عضلات و مرگ پایان بیماری هاری در سگ‌ها است.
دوران نهفتگی ویروس هاری در بدن سگ
یکی از موارد بسیار خطرناک در خصوص ویروس هاری، دوره پنهانی است که در بدن سگ باقی می‌ماند. زمان نهفتگی بیماری هاری در سگ معمولاً بین 2 تا 12 هفته است، حتی گاهی ممکن است این ویروس تا 1 سال بدون علامت باقی بماند. در این مدت زمان، سگ ظاهری سالم دارد اما ریسک انتقال ویروس همچنان وجود دارد. با آغاز علائم، ویروس خیلی سریع می‌تواند در کمتر از 10 روز جان سگ را بگیرد. به همین دلیل تحت هیچ شرایطی تزریق واکسن پس از گاز گرفتگی و خراش را نباید وابسته به حال خوب سگ دانست. سگ‌ها در هر شرایطی ریسک ابتلا به ویروس دارند و باید بلافاصله پس از وقوع چنین شرایطی برای اقدامات درمانی دست به کار شوید.
صفر تا صد بروز هاری در سگ‌ها چگونه است؟
هاری بیماری بسیار خطرناکی است که اکثر ما ترس مواجهه با آن را در ذهن‌مان داریم. اما لازم است بدانید که این ویروس از ابتدایی‌ترین مراحل چگونه خودش را نشان می‌دهد. هاری در سگ معمولاً به صورت 3 مرحله مختلف بروز می‌کند.
- مرحله اولیه هاری یا پرودرومال: در این مرحله از بروز علائم، شاهد تغییرات ناگهانی در رفتار سگ هستیم. سگ‌های آرام ناگهان پرخاشگر می‌شوند و سگ‌های پرخاشگر ناگهان بسیار گوشه گیر و افسرده! در این شرایط معمولا اضطراب در سگ افزایش پیدا می‌کند و بی قراری به شدت قابل مشاهده است. لیسیدن بیش از حد محل گازگرفتگی و کاهش اشتها می‌تواند زنگ خطر آغاز این مراحل باشد. پس از این علائم تب خفیف شروع می‌شود. انتهای این شرایط، بروز حساسیت به نور و صدا است. سگ با شنیدن صدا و نور دچار واکنش‌های پرخاشگرایانه می‌شود.
- مرحله هیجانی یا خشمگین: سگ‌ها در این مرحله به شدت خطرناک هستند و ریسک آسیب از سوی آن‌ها زیاد است. علائمی مثل پرخاشگری غیرقابل کنترل، به شدت می‌تواند کنترل شرایط را غیرممکن کند. گاز گرفتن بی‌دلیل اشیا، حیوانات یا انسان‌ها شروع مرحله انتقال است که به شدت می‌تواند آسیب زا باشد. سگ در این شرایط شروع به زوزه کشیدن‌های ممتد می‌کند. بی قراری سگ در این شرایط زیاد است و حتی گاهی امکان خوابیدن و آرام نشستن برای‌شان غیرممکن می‌شود. توهم در سگ‌ها شروع دردسرهایی است که حتی تصور آن غیرممکن است. در این شرایط سگ‌ها به سایه‌ها و تصورات توهمی‌شان حمله می‌کنند.
- مرحله آخر یا مرحله فلج اندام‌ها: در آخرین مرحله این بیماری خطرناک، سگ روز به روز به مرگ نزدیک می‌شود. کم کم فلج اندام‌ها آغاز می‌شود. این روند معمولا از افتادگی فک پایین خودش را نشان می‌دهد. جاری شدن آب دهان و افزایش بزاق دهان موجب می‌شود تا سگ امکان بلع را ازدست دهد. فلج سایر اندام‌ها و کما روند تلخی است که جان سگ را به بدترین شکل ممکن می‌گیرد.
از کجا بدانیم پرخاشگری سگ به دلیل هاری است؟
مشکلات رفتاری در سگ‌ها مثل سایر موجودات زنده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این پرخاشگری گاهی بدون وجود علتی مثل بیماری هاری رخ می‌دهد. اما تشخیص و تفکیک این دو مورد اهمیت زیادی دارد. گاهی ممکن است علائمی مانند پرخاشگری یا ترس از نور در سایر بیماری‌ها مثل صرع و مشکلات مغزی وجود داشته باشد. اما توجه به تمام علائمی که در بالا گفت و سیر پیشرفت آن (مثل آب گریزی و علائمی از فلج شدن) نشانه خود بیماری هاری است. یادتان باشد که همیشه تصورتان از تمام پستانداران، خصوصات سگ‌ها، وجود بیماری باشد تا احتیاط در بیشتری سطح خودش اعمال گردد.
چگونگی تشخیص قطعی هاری در سگ
متأسفانه تشخیص قطعی هاری فقط پس از مرگ حیوان ممکن است. پزشکان متخصص برای بررسی دقیق شرایط و تشخیص قطعی علت مرگ می‌توانند مغز سگ را بررسی کنند. به همین دلیل تحت هیچ شرایطی در زمان حیات سگ نمی‌توان تشخیص قطعی برای بیماری هاری ارائه کرد. همین امر موجب می‌شود که اقدامات کنترلی مثل قرنطینه و بررسی وضعیت سلامتی و رفتاری سگ، بهترین راه بررسی وضعیت او باشد.
اگر سگ هاری داشت چه کار کنم؟
مواجهه با چنین چیزی بسیار ناراحت کننده و دردناک است اما حفظ خونسردی، رعایت اصول پیشگیرانه و اقدام فوری می‌تواند جان حیوانات دیگر و انسان‌ها را حفظ کند. برای این کار باید فورا سگ را در محیطی ایزوله نگهداری کنید. حفظ فاصله و دور نگهداشتن سگ بسیار ضروری است. پس از این کار می‌توانید با مرکز بهداشت یا دامپزشک تماس بگیرید. یادتان باشد که برخورد مستقیم و غیرمستقیم با بزاق سگ، می‌تواند ریسک انتقال را افزایش دهد. در شرایطی که سرپرست سگ نبودید و مواجهه مشکوک با سگ‌های بومی را تجربه می‌کنید، باید فورا احتمال هاری را مطرح کنید. به همین دلیل بلافاصله بعد از گاز گرفتن یا خراش توسط سگ، باید با مرکز بهداشت تماس بگیرید و اولین وقت برای تزریق واکسن هاری را بررسی کنید. بهترین زمان مراجعه در 12 ساعت ابتدایی است که نهایتا پس از 24 یا 48 ساعت، شانس پیشگیری وجود دارد. اما سعی کنید در همان ساعات اولیه نسبت به شست و شوی محل زخم با آب و صابون اقدام کنید و برای تزریق واکسن به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت مراجعه نمایید.
چگونه میتوان از ابتلای سگ به هاری پیشگیری کرد؟
عشق و علاقه بین انسان و سگ، سالیان درازی است که شگفتی‌های زیادی آفریده است. به همین دلیل طبیعی است که دغدغه مراقبت از سگ‌ها وجود داشته باشد. برای پیشگیری و مراقبت از ابتلای سگ به هاری، تنها راه واکسیناسیون است. شما باید واکسیناسیون اولیه در سن 3 ماهگی سگ انجام دهید و واکسن یادآور را هر 12 ماه یکبار تزریق کنید. اقدامات مفید دیگر برای پیشگیری از وقوع بیماری، عدم تماس با حیوانات وحشی و بومی است. سگ‌هایی که تگ بر روی گوششان وجود نداشته باشد، واکسیناسیون نشده‌اند. سعی کنید. حیوانات مشکوک را شناسایی کرده و به مرکز بهداشت یا کنترل حیوانات گزارش دهید. نگهداری از سگ در محیط کنترل شده که ورود حیوانات دیگر ممنوع باشد، ریسک آلودگی را کاهش می‌دهد.
سوالات متداول
آیا هاری در سگ قابل درمان است؟
خیر! متاسفانه هاری بیماری بسیار خطرناکی است که در صورت بروز امکان درمان ندارد. به همین دلیل واکسیناسیون می‌تواند به بهترین شکل ممکن ریسک بروز آن را کاهش دهد و آلودگی را در بین حیوانات به کمترین حد برساند.
بعد از گاز گرفتن سگ چقدر زمان برای پیشگیری وجود دارد؟
گلدن تایم پیشگیری 24 ساعت ابتدایی پس از گاز گرفتگی است اما مراجعه به مرکز بهداشت و تزریق واکسن تا 48 الی 72 ساعت می‌تواند ریسک بیماری را کمتر کند و اثربخشی واکسن را به خوبی فراهم کند.
آیا انسان از سگ مبتلا به هاری آلوده می‌شود؟
بله، هاری از سگ به انسان قابل انتقال است. این انتقال معمولا با ترشحات بزاق دهان سگ منتقل می‌شود. به همین دلیل بزاق با ایجاد خراش و گاز گرفتگی ریسک انتقال ایجاد می‌کند. گاهی حتی با وجود زخم باز در انسان، ترشحات بزاقی می‌توانند آلودگی را منتقل کنند.
مدت زنده ماندن ویروس هاری در محیط چقدر است؟
خوشبختانه ویروس هاری خارج از بدن سگ و سایر پستانداران، چندان طولانی مدت زنده نمی‌ماند. وجود نور آفتاب، گرما و خشکی محیط، موجب ازبین رفتن آن می‌شود. اگر بزاق دهان سگ در محیطی ریخته باشد، ویروس در همان فضا چند ساعتی زنده می‌ماند.
